Współczesna kolonizacja – jak i po co Chiny kupują Afrykę?
Chińska ekspansja w Afryce nie jest niczym nowym, jeśli spojrzymy na karty historii. Wiele krajów działało w podobny sposób, chcąc poprawić sytuację gospodarczą i zdobyć nowe rynki zbytu. W zasadzie cały XIX wiek, a zwłaszcza jego druga połowa to jeden wielki zabór innych kontynentów przez Europejczyków. Do pewnego momentu ten model rozwoju działał, ale w końcu skończyły się tereny, które można było łatwo anektować. Doszło też do konfliktów, bo w końcu niektórzy uznali, że kolonializm im za bardzo nie służy. W XXI wieku wojny stały się bardziej cyfrowe, stosunki międzynarodowe nabrały większego znaczenia, a kolonizacja przybrała inne barwy, lecz wcale nie zniknęła. Wystarczy spojrzeć właśnie na Chiny i ich gospodarczą ekspansję na Czarnym Lądzie.
Co nie jest zabronione, to jest dozwolone
Chiński model ekspansji gospodarczej polega na dosyć agresywnej polityce kredytowo-inwestycyjnej. Przez ostatnie dwie dekady Chiny stały się kluczowym pożyczkodawcą dla krajów afrykańskich. Niemniej jednak stosunki gospodarcze między tymi krajami mają swój początek w dalekiej historii. To jeden z głównych powodów tak pozytywnego nastawienia afrykańskich krajów do Państwa Środka. Sposób, w jaki Chiny budują tę relację, jest bardzo ciekawy i choć w Europie wizja coraz bardziej zadłużających się krajów na Czarnym Lądzie zaczyna budzić zaniepokojenie, to Afrykanie wydają się zachwyceni.
W 2016 roku ośrodek badań Afrobarometer przeprowadził sondaż w 36 krajach, z którego wynika, że średnio 63% badanych ocenia gospodarczy i polityczny wpływ Chin jako bardzo pozytywny. W Kenii aż 91% respondentów twierdziło, że Chiny znacznie polepszyły sytuację kraju. Entuzjazm tubylców nie ma granic. Sytuacja jednak nie jest tak beztroska, jak wydaje się na pierwszy rzut oka, a Chiny i ich pomoc nie jest taka bezinteresowna. Afryka to kontynent, który obecnie liczy ponad miliard dwieście milionów potencjalnych konsumentów, a ich liczba stale rośnie.
Liczba ludności Afryki (1960 – 2019)
To ogromny rynek zbytu dla chińskich przedsiębiorców, a także obszar, na którym znajduje się 10% światowych zasobów ropy oraz innych cennych surowców. Nie istnieją tam praktycznie żadne mechanizmy kontrolne, które mogłyby powstrzymać albo chociaż ograniczyć chińskie zakusy.
Polityka Państwa Środka nie skupia się jednak na zdobywaniu szeroko pojętej władzy czy terytorium. Wiedząc, że afrykańskie kraje mają ogromne zapotrzebowanie kapitałowe, Chiny oferują bezwarunkową pomoc finansową. Wspomagają budowę infrastruktury, a przy tym nie ingerują w politykę tych krajów. Układ jest za każdym razem bardzo przejrzysty. Chińczycy nie narzucają demokracji, (jak robili to Europejczycy) nie egzekwują praw człowieka ani nie zwalczają obecnego autorytaryzmu wśród rządzących. Wspomagają jedynie finansowo, zapewniając sobie pewnego rodzaju inwestycyjny monopol i uzależnienie od ich gotówki.
Chińskie prezenty dla Afryki
To wystarczyło, żeby w ciągu niespełna dwóch dekad stać się najważniejszym partnerem handlowym Afryki i jej głównym inwestorem. Z danych Inicjatywy Badań Chiny-Afryka (CARI) wynika, że w latach 2000-2016 Afryka zaciągnęła od Chińczyków pożyczki w wysokości 125 miliardów dolarów.
Chińskie pożyczki dla Afryki (w mld dol.)
Warto podkreślić, że znaczna część długu pochodziła od tradycyjnych inwestorów, prywatnych pożyczkodawców oraz agencji wielostronnych i na tym nie koniec. Rok temu na otwarciu Forum Współpracy Chiny-Afryka w Pekinie, Prezydent Chińskiej Republiki Ludowej – Xi Jinping ogłosił, że jego kraj przeznaczy kolejne 60 mld dolarów na pomoc finansową i kredyty dla państw afrykańskich oraz umorzy część długów najbiedniejszych z nich. W tej kwocie 15 miliardów to nieoprocentowane pożyczki i środki pomocowe.
Pomoc Afryce nie kończy się tylko na finansach. Xi Jingpin głosi też, że jego kraj będzie uczestniczyć w projektach dotyczących ochrony środowiska i wspomagać walkę z piractwem na wodach Afryki. Wyliczał, że Chiny wzmocnią współpracę w ośmiu obszarach: przemysł, handel, ekologiczny rozwój, służba zdrowia, budowa zdolności rynkowej, nauki humanistyczne, bezpieczeństwo i pokój. Nie sposób zatem oprzeć się wrażeniu, że przy tak szerokich zakusach pomocowych Chin, nie chodzi tylko o finansowanie. Relacje Chin z Afryką niektórzy nazywają „kolonializmem ekonomicznym”. Jednakże Xi Jinping stanowczo zaprzecza, jakoby celem pomocy finansowej było uzyskanie strefy wpływów, czy też wkręcenie afrykańskich krajów w spirale długu.
Chińskie inwestycje w Afryce
Początki chińskich inwestycji w Afryce były dosyć skromne. Jednak potem, jak wynika z raportu McKinsey, nabrały szybkiego tempa. W 2004 roku ich wartość nie przekraczała nawet 1 miliarda dolarów. Dopiero w kolejnych latach rosły lawinowo. W 2015 roku w Afryce Subsaharyjskiej osiągnęły wartość 35 miliardów dolarów. Kluczowe były i nadal są surowce energetyczne, przemysł oraz ziemia rolna pozwalająca produkować żywność.
Chińskie inwestycje w Afryce
W ciągu zaledwie kilku lat mogliśmy śledzić, jak powstała największa huta żelaza w Afryce Zachodniej, czy też fabryka ceramiki w Afryce Wschodniej. Ogromne chińskie giganty, takie jak Huawei i ZTE stworzyły większość infrastruktury telekomunikacyjnej oraz zagospodarowały pola gazowe Tanzanii. Wybudowano również 750-kilometrową linię kolejową w Etiopii.
Według raportu w 2016 roku inwestycje w Afryce miały już łączną wartość 49 miliardów dolarów. Najwięcej kapitału chińskie przedsiębiorstwa zostawiły w RPA, Kenii, Tanzanii, Zambii i Nigerii. Co ciekawe, 90% chińskich firm w Afryce to nie wielkie państwowe molochy, ale przedsiębiorstwa prywatne.
Stosunek chińskich firm prywatnych i państwowych w wybranych krajach Afryki (w %).
Tysiące firm z sektora prywatnego w warunkach wolnego rynku podąża szlakiem przetartym przez wielkie państwowe przedsiębiorstwa Państwa Środka. Afryka stała się dla nich rynkiem zbytu i choć kierunek zapoczątkowany był przez państwowe władze, to potem stał się świadomą decyzją wielu prywatnych inwestorów. McKinsey ocenia, że tym, co przyciąga je do Afryki, nie jest wcale polityczny dekret, a przede wszystkim wysoka, ponad 20-procentowa marża zysku. Wymiana handlowa z Afryką została całkowicie zdominowana przez Państwo Środka. Z danych za 2015 rok wynika, że jej wartość to 188 miliardów dolarów. Podczas gdy, w 2001 wynosiła zaledwie 13 miliardów.
Wartość wymiany handlowej z Afryką w 2015 roku [mld USD]
![Wartość wymiany handlowej z Afryką w 2015 roku [mld USD]](https://dnarynkow.pl/wp-content/uploads/2020/03/Współczesna-kolonizacja-wymiana-handlowa.jpg)
Pod względem wielkości wymiany handlowej Chiny są bezkonkurencyjne. Drugie miejsce zajmują Indie z wymianą handlową na poziomie 59 miliardów USD. McKinsney prognozuje, że do roku 2025 wymiana handlowa z Chinami w optymistycznym scenariuszu może sięgnąć nawet 440 miliardów dolarów.
Polityczny teatr czy faktyczny sojusz?
Obecność Chin w Afryce od dłuższego już czasu wzbudza niemałe kontrowersje. Zdania ekonomistów są mocno podzielone. Jedni uważają, że ten sojusz niesie ze sobą wiele korzyści, inni upatrują szeregu zagrożeń. Niemniej jednak, Chiny bardzo mocno zaakcentowały swoją obecność na Czarnym Lądzie. Realizują to na trzy sposoby: inwestycje, pomoc finansowa oraz rosnąca migracja. Tempo tej ostatniej również jest niesamowite. W znakomitej większości zjawisko to ma charakter zarobkowy. Część z tych ludzi zakłada tam własne biznesy, część przybywa, by pracować na podstawie kontraktu. Nie sposób zdobyć dokładne dane, ale większość szacunków zakłada, że liczba chińskich migrantów w Afryce to już miliony osób. W tym ponad 300 tysięcy z nich przebywa w RPA.
Z czego wynika obecność Chin w Afryce?
1. Powód nr 1 – surowce. W samym 2017 roku ponad 20% importowanej przez Chiny ropy naftowej pochodziło z Afryki. Chiny zapewniają sobie doskonałą bazę surowcową.
2. Powód nr 2 – rynek zbytu. Występujący w Afryce progres gospodarczy przyspiesza z roku na rok. Struktura demograficzna to raj dla sprzedawców. Aktualna liczba ludności to ponad 1.2 miliarda i rośnie w szybkim tempie. Prognozy zakładają, że do 2025 roku ma osiągnąć około 2.5 miliarda. Spośród 15 najszybciej rozwijających się rynków zbytu Chin, aż 10 z nich znajduje się właśnie w Afryce.
3. Powód nr 3 – tania siła robocza. Niewątpliwie Chińscy przedsiębiorcy szukają miejsc do przeniesienia fabryk z Chin. Dlaczego? Średnie miesięczne wynagrodzenie krawcowej w Chinach to dziś już nawet kilkanaście razy więcej niż w Etiopii. Taka obniżka kosztów pracy jest marzeniem każdego przedsiębiorcy.
Taniec ze smokiem
Taniec złotego smoka na Czarnym Lądzie wydaje się nie mieć końca. Zarówno Afrykanie, jak i Chińczycy są zadowoleni z panującej relacji. Natomiast Europejczycy obawiają się chińskiej dominacji, trochę zasłaniając to troską o zadłużenie. Choć prawdą jest, że obciążenie odsetkami pożyczek może okazać się dla nich nie lada problemem. Pekin buduje jednak doskonały PR wokół modelu inwestycyjnego w Afryce. Przy okazji każdej konferencji, szczytu czy umowy handlowej przypomina całemu światu o tym, że Chiny we wspaniałomyślny sposób pomagają zwalczać problemy Trzeciego Świata, pozostawiając tam wizję pokojowego narodu, który niczego nie narzuca siłą. W domyśle oczywiście negując sposoby złego Zachodu panoszącego się ze swoją demokracją. Chiny kreują wizję relacji budowanej od stuleci między dwoma państwami, pomijając niewygodne fakty. Duet chińskich wdzięków z Afryką może odegrać ogromną rolę w gospodarce światowej. Entuzjazm afrykańskich krajów sugeruje, że ten romans będzie jeszcze długo trwał. Pytanie tylko, czy będzie miał dobre zakończenie dla obu kochanków.
Do zarobienia!
Agata Paluch
Nota prawna: Powyższy materiał, w szczególności aktualizacje Strategii DNA Rynków, Podsumowania Tygodnia, Analizy spółek oraz Portfel DNA Rynków jest jedynie materiałem informacyjno-edukacyjnym dla użytku odbiorcy. Materiał nie powinien być w szczególności rozumiany jako rekomendacja inwestycyjna w rozumieniu przepisów „Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 2016/958 z dnia 9 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących środków technicznych do celów obiektywnej prezentacji rekomendacji inwestycyjnych lub innych informacji rekomendujących lub sugerujących strategię inwestycyjną oraz ujawniania interesów partykularnych lub wskazań konfliktów interesów”. Skorzystanie z materiału jako podstawy lub przesłanki do podjęcia decyzji inwestycyjnej następuje wyłącznie na ryzyko osoby, która taką decyzję podejmuje. Autorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za takie decyzje inwestycyjne. Wszystkie opinie i prognozy przedstawione w tym opracowaniu są wyrazem najlepszej wiedzy i osobistych poglądów autora na moment publikacji i mogą ulec zmianie w późniejszym okresie. Powyższy materiał nie odzwierciedla poglądów instytucji, w której autor pracuje.
Materiały DNA Rynków, w szczególności aktualizacje Strategii DNA Rynków, Analizy spółek oraz Analizy sektorów są jedynie materiałem informacyjno-edukacyjnym dla użytku odbiorcy. Materiał ten nie powinien być w szczególności rozumiany jako rekomendacja inwestycyjna w rozumieniu przepisów „Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 2016/958 z dnia 9 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących środków technicznych do celów obiektywnej prezentacji rekomendacji inwestycyjnych lub innych informacji rekomendujących lub sugerujących strategię inwestycyjną oraz ujawniania interesów partykularnych lub wskazań konfliktów interesów”. Skorzystanie z materiału jako podstawy lub przesłanki do podjęcia decyzji inwestycyjnej następuje wyłącznie na ryzyko osoby, która taką decyzję podejmuje. Autorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za takie decyzje inwestycyjne. Wszystkie opinie i prognozy przedstawione w tym opracowaniu są wyrazem najlepszej wiedzy i osobistych poglądów autora na moment publikacji i mogą ulec zmianie w późniejszym okresie.
Zainteresuje Cię również:
Autor tekstu
