Bank Centralny – sejf każdej gospodarki
Wszystkie gospodarki – od maleńkiego Belize po gigantyczne Stany Zjednoczone – mają przynajmniej jeden wspólny element. W każdej gospodarce, która posiada swoją walutę niezależnie od wielkości PKB, czy ilości obywateli oraz panującego ustroju instytucją odpowiadającą za rozliczenia w całym kraju jest Bank Centralny. Oczywiście posiadanie „cudzej” waluty nie oznacza, że bank centralny nie istnieje. Jest kilka wyjątków takich jak Czarnogóra czy Kosowo, które mają swój Bank Centralny, a nie mają swojej waluty (euro). Tylko, że w takiej sytuacji ich Banki Centralne to trochę instytucje widmo, które niewiele mogą
Bank wszystkich banków
Bank Centralny, jak nazwa, wskazuje jest… bankiem. Jednak poza nazwą wiele odróżnia go od zwykłego banku komercyjnego, gdzie masz konto, kartę i dokonujesz przelewów. Najważniejsza różnica to, że Bank Centralny to bank, który obsługuje instytucje państwowe (np. ZUS, Urząd Skarbowy czy Ministerstwa) oraz inne banki działające w gospodarce. To jego jedyni „klienci”. Cudzysłów jest tu wskazany, bo zarówno instytucje państwowe jak i banki komercyjne nie mają wyjścia. Muszą korzystać z „usług” Banku Centralnego, którego właścicielem wybierającym jego władzę i przydzielającym zadania jest Państwo.
Drugą istotną cechą Banku Centralnego jest fakt, że w przeciwieństwie do wszystkich podmiotów gospodarczych, nigdy nie zbankrutuje. To dlatego, że ma monopol na drukowanie gotówki, czyli emisję pieniądza, który jest obowiązującym środkiem płatniczym w gospodarce. Oznacza to, że gdyby z jakiś powodów popadł w kłopoty może w razie potrzeby wyprodukować tych pieniędzy tyle aby spłacić wszystkie długi w swojej walucie. Oczywiście Bank Centralny może emitować tylko walutę ze swojego kraju, więc polski NBP emituje złotówki, a amerykański FED – dolary.
Jak widać bycie Bankiem Centralnym to duży komfort, jednak jednocześnie spora odpowiedzialność. Odpowiada on za stabilność całego systemu finansowego w danym kraju. Oznacza to, że jest ostatnią deską ratunku dla banków-bankrutów oraz obywateli, którzy mają w nich swoje oszczędności. Gdy bank komercyjny ma kłopoty to jedynym który może go uratować jest Bank Centralny, bo tylko on ma nieograniczony worek z pieniędzmi. Przy czym proces ratowania jest zawsze trudny i podejmowany tylko gdy bankructwo mogłoby spowodować efekt domina i kolejne bankructwa skutkujące nawet zawaleniem się całej gospodarki.
Najważniejsze Banki Centralne na świecie (klasyfikacja subiektywna)
| Miejsce | Bank: |
|---|---|
| 1 | Amerykański Bank Centralny (FED) |
| 2 | Europejski Bank Centralny (EBC) |
| 3 | Bank Japonii (Bank of Japan) |
| 4 | Bank Anglii (Bank of England) |
| 5 | Chiński Bank Centralny (People’s Bank of China) |
| 6 | Bank Szwajcarii (Swiss National Bank) |
Kto zarządza bankiem centralnym?
Banki centralne mają także istotną rolę wpływającą na gospodarczą koniunkturę. Zazwyczaj mają one jasno wyznaczony cel utrzymania inflacji w ryzach. Takim przykładem może być polski bank centralny, którym jest Narodowy Bank Polski (NBP). Jego celem jest utrzymanie inflacji na poziomie 2,5% w skali roku z możliwym pasmem wahań tego wskaźnika na +/- 1 punkt procentowy. Dla NBP zakres docelowej inflacji jest zatem określony od 1,5 do 3,5%. Dla porównania Europejski Bank Centralny (EBC) ma cel wyznaczony jako „utrzymanie rocznej inflacji blisko, ale poniżej 2%”. Natomiast najważniejszy Bank Centralny świata, czyli Amerykańska Rezerwa Federalna (FED) ma mandat do działania określony w dwóch zakresach. Ma jednocześnie troszczyć się aby inflacja była w okolicy 2% oraz aby w rynek pracy w amerykańskiej gospodarce był stabilny. Jeżeli chciałbyś sprawdzić się w roli bankiera centralnego to jest taka możliwość! Na stronie https://sffed-education.org/chairthefed/ możesz zająć fotel szefa FED i wziąć w swoje ręcej losy gospodarczego świata
Swoje cele każdy Bank Centralny realizuje ustalając stopę procentową, która jest oficjalnym minimalnym kosztem pieniądza w danej walucie. O wysokości tego kosztu, czyli oprocentowania, decyduje dedykowany organ banku. To wybrane grono osób, które w zależności od swoich oczekiwań, na podstawie głosowania podnosi albo obniża koszt pieniądza. O stopach procentowych decydują np:
- Komitet Otwartego Rynku (FOMC) w przypadku Amerykańskiego Banku Centralnego
- Rada Dyrektorów (Board of Governors) w przypadku Europejskiego Banku Centralnego
- Rada Polityki Pieniężnej (RPP) w przypadku Narodowego Banku Polskiego
Oficjalna stopa procentowa to minimalny koszt kredytu dlatego, że to kredyt, który mogą udzielić banki komercyjne dla banku centralnego, a więc dla pożyczkobiorcy bez ryzyka bankructwa. Każdy inny podmiot gospodarczy, który może zbankrutować i nie oddać pieniędzy ma większe ryzyko niż bank centralny. Banki komercyjne muszą mu więc zaoferować wyższe oprocentowanie, aby odzwierciedlało ono to dodatkowe ryzyko. Przy ustalaniu stopy procentowej brany jest pod uwagę zarówno stan gospodarki jak i wysokość inflacji. Stąd też przy porównywaniu poszczególnych walut i ich oprocentowania najważniejsza jest realna stopa procentowa, która uwzględnia inflację. Warto pamiętać, że Realna stopa procentowa = Oficjalna stopa procentowa MINUS stopa inflacji
Dlaczego działania banków centralnych są ważne dla inwestorów?
Konsekwencje decyzji banku centralnego są odczuwalne dla inwestorów i dla całych gospodarek w krótkim i długim terminie. Szybka i natychmiastowa reakcja na zmianę stóp procentowych jest widoczna w zachowaniu walut. Zatem inwestując w dowolnej walucie trzeba uwzględniać decyzje obu banków centralnych (naszego oraz tego zagranicznego). Co do zasady podwyżki stóp procentowych powinny daną walutę umacniać, a obniżki stóp osłabiać, jednak rynkowa reakcja może się istotnie różnić od książkowej teorii. Posiadacze kredytów we frankach szwajcarskich mogli się o tym przekonać gdy Bank Szwajcarii mimo rekordowych obniżek stóp procentowych nie mógł zatrzymać umacniania się franka.
Jednocześnie poza wpływem na walutę bank centralny musi martwić się zarówno o przegrzanie gospodarki, ale także o jej schłodzenie i wpędzenie w recesje. Bo jego decyzje wpływają z opóźnieniem 2-3 kwartałów na dostępność kapitału dla przedsiębiorstw i konsumentów. Gdy firmy mają mniej gotówki mniej inwestują, a gdy konsumenci nie mogą pożyczać mniej kupują. To wpływa na mniejsze zyski firm i spowolnienie koniunktury. Dla zachowania akcji i obligacji koszt pieniądza ma zatem duże znaczenie. Szczególnie, że większość kryzysów gospodarczych z ostatnich dekad to właśnie efekt podwyżek stóp procentowych, które zakręcały kurek z pieniędzmi. A gdyby ich nie było rozbudzona inflacja mogłaby zniszczyć wartość wszystkich oszczędności. Jak widzisz – bank centralny to instytucja o dużym wpływie na Twoje oprocentowanie oszczędności na bezpiecznych lokatach i zmiany portfela akcji i obligacji.
Żeby było jeszcze trudniej dla rynków i inwestorów nawet większe znaczenie niż sama zmiana stóp procentowych przez bank centralny mają słowa i wypowiedzi bankierów centralnych co oni myślą o stopach. Tymi komunikatami kształtują oni rynkowe oczekiwania, które zmieniając się wywołują zmiany na rynkach.
Ciekawostki z bankowych sejfów
Koncepcja banku centralnego jest stosunkowo młoda. Wcześniej jego rolę częściowo pełnił władca danego kraju, który miał monopol na emisję pieniądza. Współczesna forma banku centralnego to konsekwencja… kryzysu finansowego. Najważniejszy Bank Centralny – Amerykańska Rezerwa Federalna (FED) – powstała w wyniku paniki bankowej w USA z 1907 roku. Wtedy J.P. Morgan, jeden z najbogatszych przedsiębiorców w USA, zadeklarował że z własnych środków zapewni płynność dla systemu finansowego co finalnie uchroniło gospodarkę przed zapaścią. Aby przy kolejnym kryzysie nie trzeba liczyć na rycerza na białym koniu postanowiono stworzyć FED, który miał na stałe troszczyć się o stabilność systemu finansowego.
Z kolei w Europie po przyjęciu wspólnej waluty przez 19 krajów Europejski Bank Centralny zarządza całą strefą walutową. Są w niej silne i duże gospodarki jak Niemcy czy Holandia, ale jest także taka Grecja, która od 10 lat nie może podnieść się po kryzysie. Zarządzanie jedną walutą i jedną stopą procentową dla tak różnych krajów to gigantyczne wyzwanie. Mimo, że w każdym z krajów jest filia EBC to ostateczne decyzje zapadają w centrali we Frankfurcie.
Jeszcze ciekawszy jest Bank Japonii, który od dwóch dekad walczy aby pobudzić wzrost gospodarczy i inflację w Japonii. Aby to zrobić sukcesywnie kupuje japońskie obligacje oraz ETFy na japońską giełdę. Na dziś jest największym wierzycielem Japonii oraz praktycznie właścicielem wszystkich ETFów na japońskim rynku. To czyni go istotnym akcjonariuszem wielu japońskich korporacji, a sam proces przypomina trochę cichą nacjonalizację.
Jak bardzo Bank Japonii „wykupił” japońską gospodarkę
Choć funkcja bankiera centralnego jest ważna i odpowiedzialna to bankowa legenda, że szef Banku Jamajki (Bank of Jamaica) w szycie kryzysu finansowego w 2008 roku miał powiedzieć: „Sytuacja się poprawi gdy wszyscy się trochę wyluzują” („Everybody should just chill out”). To tłumaczy wizję zarządzania kryzysowego na Jamajce poniżej
Do zarobienia!
Paweł Cymcyk
Materiały DNA Rynków, w szczególności aktualizacje Strategii DNA Rynków, Analizy spółek oraz Analizy sektorów są jedynie materiałem informacyjno-edukacyjnym dla użytku odbiorcy. Materiał ten nie powinien być w szczególności rozumiany jako rekomendacja inwestycyjna w rozumieniu przepisów „Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 2016/958 z dnia 9 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących środków technicznych do celów obiektywnej prezentacji rekomendacji inwestycyjnych lub innych informacji rekomendujących lub sugerujących strategię inwestycyjną oraz ujawniania interesów partykularnych lub wskazań konfliktów interesów”. Skorzystanie z materiału jako podstawy lub przesłanki do podjęcia decyzji inwestycyjnej następuje wyłącznie na ryzyko osoby, która taką decyzję podejmuje. Autorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za takie decyzje inwestycyjne. Wszystkie opinie i prognozy przedstawione w tym opracowaniu są wyrazem najlepszej wiedzy i osobistych poglądów autora na moment publikacji i mogą ulec zmianie w późniejszym okresie.
Może Cię zainteresować również:
Autor tekstu
