Eksport przyczynił się do rozwoju Polski
W 1992 roku polski eksport miał wartość 900 tys. małych samochodów osobowych. Dziś odpowiada wartości 26 mln takich samych aut. W 2001 roku Polska była europejskim liderem w sprzedaży węgla, w 2010 roku – mebli, a w 2020 roku – monitorów. Struktura polskiej gospodarki zmienia się, ale zdecydowanie zmienia się na lepsze.
Ta gigantyczna naszego eksportu nastąpiła przy niemal niezmienionej liczbie osób pracujących w sektorze przemysłowym, co świetnie pokazuje, jak bardzo przedsiębiorstwa przemysłowe zwiększyły swoją wydajność. Zdolność sprzedaży na świat jest jednym z głównych czynników determinujących rozwój gospodarczy i standard życia. Im więcej kraj sprzedaje, tym więcej może konsumować.
Dlaczego eksport jest taki ważny
Eksport to inaczej wywóz produkowanych w kraju dóbr materialnych i towarów poza jego granicę. Może być realizowany w skali mikro i w skali makro, musi także spełniać określone warunki. Jego wysokość ma duży wpływ na stan gospodarki danego państwa i na jego bilans płatniczy. Wzrost lub spadek krajowego eksportu wpływa na całą gospodarkę, zwiększając lub hamując wzrost gospodarczy. Niweluje bezrobocie i wspiera walutę.
Jego poziom dobrym wskaźnikiem kondycji gospodarczej. Już sam poniższy wykres korelacji między wartością eksportu państwa, a wielkością jego PKB pokazuje wielkie znaczenie tego elementu. Wskaźnik korelacji na poziomie 0,93 wprost mówi nam o tym, że nie ma rozwoju państwa bez rosnącego eksportu.
Korelacja między wielkością eksportu a wartością PKB
Szczęśliwie PKB naszego kraju od wielu lat mocno rośnie. Zwiększony dobrobyt widać gołym okiem. Ten szybki rozwój byłby niemożliwy bez właśnie dynamicznie rosnącego eksportu. Ten rósł średniorocznie aż o 11,7%.
Wzrost wartości polskiego eksportu na przestrzeni ostatnich 30 lat
Widać jak wielka powyższa dynamika bardzo mocno przyspieszyła w 2004 roku, czyli w momencie wejścia Polski do Unii Europejskiej.
Od surowców, przez maszyny, po materiały
Po polskich przemianach ustrojowych, struktura naszego eksportu zmieniła się diametralnie. Na początku sprzedawaliśmy przede wszystkim surowce i towary mało przetworzone, większość do ZSRR. Głównie węgiel i wyroby hutnicze. Z początku polski eksport opierał się na surowcach. Po kilku latach zwiększyło się znaczenie tanich towarów przetworzonych, głównie odzieży.
Kryzys w Rosji z końca XX wieku doprowadził do załamania eksportu odzieży. Nastąpił silny wzrost udziału towarów przetworzonych, głównie maszyn, sprzętu transportowego i części motoryzacyjnych. Polska wraz z całym regionem Europy Środkowej zaczęła być mocno włączana w struktury zachodnioeuropejskiego przemysłu samochodowego. Po kryzysie finansowym z 2008 roku, Polska jeszcze bardziej zaczęła kooperować z krajami Europy Zachodniej. Po prostu kryzys zachęcił przedsiębiorstwa z bogatych krajów zachodu, do poszukiwania tańszych dostawców.
Światowy kryzys finansowy zwiększył wolumen i poprawił strukturę polskiego eksportu. Dominacja sprzętu transportowego zaczęła ustępować, a dużą rolę zaczęły odgrywać towary średnio przetworzone. Wyroby z metali, papieru, plastiku, a także żywność przetworzona.
Późniejsze kryzysy z 2012 roku, oraz z 2020 roku, również zmuszały coraz większą grupę producentów z krajów starej Unii, do poszukiwania tańszych dostawców. Można powiedzieć, że globalne kryzysy służą Polsce i innym krajom regionu. Pomimo istotnych zmian w strukturze polskiego eksportu towarów, na przestrzeni 30 lat, udział eksportu towarów wysoko przetworzonych wynosi ok. 41 proc. i jest niższy niż w Niemczech (53 proc.).
Zmiany struktury towarowej polskiego eksportu
Poziom rozwoju gospodarczego nie zależy jednak tylko od wysokiego udziału towarów wysokoprzetworzonych w eksporcie ogółem. Można specjalizować się w produkcji towarów półprzetworzonych i być jednocześnie krajem bardzo innowacyjnym. Przykładem takiej gospodarki jest Holandia. O poziomie rozwoju gospodarczego decyduje głównie wysoka wydajność, na którą wpływa kultura pracy społeczeństwa, a także dostęp do nowych technologii.
Struktura towarowa eksportu Polski na tle innych krajów
Polska zawsze ma jednego kluczowego partnera handlowego
Wraz z wyczekiwanym upadkiem komunistycznej Rosji, Niemcy przejęły dominującą rolę jako nasz partner handlowy. Nawet jeszcze przed transformacją udział Niemiec Zachodnich w polskim eksporcie sięgał wysokich 6–7 proc. Ciekawym faktem jest to, że Polska zawsze była mocno uzależniona od jednego konkretnego rynku. Poniższy wykres ładnie to pokazuje. Oczywiście w różnych latach, różne kraje zmieniały się na pozycji lidera, lecz mniej więcej eksportowaliśmy na konkretny rynek 30% naszych towarów.
Udział głównego partnera handlowego w polskim eksporcie
Uzależnienie od jednego partnera jest charakterystyczne dla rynków wschodzących, peryferyjnych i półperyferyjnych. Czechy dla przykładu aż 32,6% swojego eksportu sprzedają do Niemiec.
Udział głównego partnera w eksporcie poszczególnych krajów
Polskie hity eksportowe
Na przestrzeni lat wiele się zmieniło. Z europejskiego lidera branży górniczej, staliśmy się czołowym eksporterem części i akcesoriów samochodowych, mebli, niektórych artykułów budowlanych. Spojrzenie na sam szczyt listy hitów eksportowych pozwala zobaczyć najistotniejsze trendy w polskim eksporcie. Przede wszystkim pod względem największych pozycji w eksporcie Polska w ostatnich dwóch dekadach przesunęła się z produkcji samochodów w kierunku produkcji części samochodowych. Polska stała się ogromnym dostawcą elementów znajdujących się w początkowej fazie produkcji dobra finalnego.
W polskim eksporcie dominuje kilka grup towarów :
Motoryzacja i sprzęt transportowy – W 2001 roku wartość eksportu samochodów nieznacznie przewyższała eksport części, a już w 2020 roku zagraniczna sprzedaż części była o połowę większa od sprzedaży samochodów. W ciągu tych 20 lat eksport części zwiększył się dziewięciokrotnie, a eksport samochodów trzykrotnie. Od 2018 roku rośnie też bardzo wolumen sprzedaży akumulatorów, które są coraz częściej wykorzystywane w produkcji samochodów elektrycznych. Po Niemczech Polska jest drugim największym eksporterem akumulatorów w Europie. Wysoko w zestawieniu najważniejszych towarów eksportowych z Polski znajdują się także samochody ciężarowe (6. miejsce w UE), silniki spalinowe (2. miejsce w UE), części do silników spalinowych (3. miejsce w UE), a także opony (4. miejsce w UE).
Meble – Obok motoryzacji wysoki udział w eksporcie towarów ogółem mają meble. Już w 2001 roku znajdowały się one w czołówce najważniejszych towarów eksportowych, odpowiadając za ok. 10% udziału w eksporcie tych towarów w UE ogółem (po Włoszech 27,6% i Niemczech 15,6%). Od 2009 roku, aż do teraz jesteśmy europejskim liderem w eksporcie mebli do siedzenia, z ponad 20% udziału w eksporcie całej UE. W latach 2001–2019 eksport polskich krzeseł i foteli wzrósł niemal czterokrotnie, a obecnie jest o blisko połowę większy od wartości eksportu z Niemiec, które po nas są drugim największym eksporterem tych towarów w UE. Polska jest także w ścisłej czołówce europejskich eksporterów innych rodzajów mebli: drugim największym eksporterem mebli lekarskich (m.in. stoły operacyjne, fotele dentystyczne).
Żywność i konsumpcja – Wysoko na liście hitów znajduje się kilka produktów spożywczych. Przede wszystkim są to papierosy, które w biznesie są klasyfikowane jako część sektora produkcji żywności. Polska jest europejskim liderem eksportu papierosów, mamy ponad 1/3 udziału w eksporcie papierosów ogółem w całej UE. Ważnym towarem eksportowym jest także drób, którego obecnie jesteśmy największym eksporterem w UE. W okresie ostatnich dwóch dekad producenci drobiu w Polsce konsekwentnie zwiększali sprzedaż za granicę: w 2001 roku byliśmy dziewiątym eksporterem, mając zaledwie 2,5% udziału w europejskim eksporcie drobiu, ale już w 2010 roku awansowaliśmy na czwartą pozycję, kontrolując 11% rynku, a od 2019 roku jesteśmy liderem z 26% udziału. Wysoko na liście są również producenci wyrobów piekarniczych, wśród których ważną pozycją jest mrożone pieczywo. Kolejne miejsce na liście zajmują wyroby czekoladowe.
Materiały budowlane – W latach 2001–2020 Polska odnotowała niesamowity wzrost eksportu artykułów budowlanych z tworzyw sztucznych (wzrost z 0,07 do 1,5 mld dolarów). W 2002 roku polscy producenci tych towarów nie byli nawet w pierwszej dziesiątce eksporterów w UE, ale już w 2006 roku awansowaliśmy na drugą pozycję z 10% udziału w całkowitym eksporcie tych artykułów w UE. W 2010 roku udział artykułów budowlanych z tworzyw sztucznych w unijnym eksporcie ogółem wzrósł do 15%, w 2016 do 20%, a w 2020 do 26%, dając nam pierwszą pozycję w UE. Wysoką pozycję w polskim eksporcie mają także elementy konstrukcyjne (m.in. okna, dachy), w których przypadku jesteśmy drugim największym eksporterem w UE z 14% udziału w unijnym eksporcie ogółem. Jesteśmy także drugim eksporterem przewodów elektrycznych w UE z 8,5% udziału w unijnym rynku. W UE jesteśmy także liderem w eksporcie grzejników centralnego ogrzewania (17% udziału w rynku).
Sprzęt AGD – Choć w skali wartości polskiego eksportu ogółem sprzęt AGD nie zajmuje wysokiej pozycji, to mimo to Polska jest tu europejskim liderem. W 2020 roku eksportowaliśmy najwięcej pralek w UE, wyprzedzając Niemcy i Włochy, które jeszcze dekadę temu były europejskimi czempionami.
Surowce – Pomimo rosnącej liczby towarów przetworzonych na liście eksportowych hitów Polska wciąż jest kluczowym eksporterem wybranych surowców. Historycznie od początku stulecia jesteśmy największym eksporterem miedzi w UE.
Powyższa analiza pokazuje, że w ostatnich dwóch dekadach Polska wyspecjalizowała się w eksporcie części motoryzacyjnych, mebli, niektórych materiałów budowlanych oraz drobiu. W tych produktach większość stanowią towary mało zaawansowane technologicznie. Części i akcesoria motoryzacyjne są zazwyczaj tańsze i jest w nich mniejsza wartość dodana niż produktach gotowych. Z kolei produkty gotowe, takie jak meble, materiały budowlane czy papierosy, także nie są wysokomarżowe.
Towary o największej wartości eksportu w kolejnych pięcioleciach (eksport w mln euro).
W 2001 roku Polska była europejskim liderem eksportu w 13 grupach towarowych, ale już w 2020 roku przodowaliśmy w 41 grupach towarów. Szczególnie szybki wzrost Polski w tym rankingu nastąpił po globalnym kryzysie finansowym w 2008 roku, który skłonił wiele przedsiębiorstw z zagranicy do poszukiwania tańszych dostawców w nowych krajach członkowskich. Polska zaczęła przejmować dominującą rolę w niektórych dziedzinach. Ta specjalizacja w Polsce miała głębszy wymiar niż w pozostałych krajach w regionie.
Mapa hitów eksportowych – jak wygląda lista najważniejszych towarów oraz jak zmieniała się ich pozycja na tej liście od początku XXI wieku
Powyższa tabela dobrze pokazuje jak rośnie znaczenie niektórych kategorii produktowych dla całości naszego eksportu.
Jaka przyszłość
Z raportu o trzydziestoleciu polskiego eksportu, który był podstawą dla tego materiału, można wysnuć kilka wniosków i prognoz na przyszłość. Umiejętność dostrzeżenia trendów przyszłych kierunków rozwoju polskiego eksportu, pozwoli lepiej odnaleźć wartościowe spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych, które skorzystają z nowych trendów.
Po pierwsze, można powiedzieć że silna pozycja krajowych producentów żywności daje spore szanse na zdobywanie coraz dalszych rynków eksportowych, nie tylko w UE, ale także w krajach azjatyckich. Na naszej giełdzie jest kilka spółek rolniczych, głównie z Ukrainy, które po zakończeniu wojny mogą dalej dokonywać ekspansji zagranicznej.
Polska zawsze była krajem o wysokim stopniu uzależnienia od dużego partnera handlowego. W 1929 roku Niemcy miały 32 proc. udziału w polskim eksporcie, a w 2020 roku miały 29 proc. Po niemal 100 latach nic się nie zmieniło. Wszystko wskazuje na to, że w przyszłości również się to nie zmieni i Niemcy cały czas pozostaną dla nasz kluczowym krajem eksportowym. To spostrzeżenie pozwoli nam zrozumieć, że dla polskich firm Niemcy pozostaną bardzo ważnym rynkiem.
W ostatnich dwóch dekadach znacząco rosło znaczenie krajów regionu jako rynków, na które trafia polski eksport towarów. Przykładowo, w latach 2001–2020 udział Czech w polskim eksporcie towarów wzrósł z 4,0 proc. do 5,8 proc., a Rumunii z 0,6 proc. do 2,1 proc. Warto obserwować firmy, które stawiają na ekspansję właśnie na tych kierunkach. Historia pokazuje, że jest tutaj największy potencjał, a bariery wejścia dla polskich firm najmniejsze.
Ostatnim wnioskiem płynącym z analizy trendów rozwoju polskiego eksportu jest to, że biorąc pod uwagę integrację polskich przedsiębiorstw w globalnych łańcuchach dostaw, z dużym prawdopodobieństwem można powiedzieć, że Polska w najbliższych latach będzie specjalizować się w produkcji towarów półprzetworzonych. Istotnym wyzwaniem będzie zatem podnoszenie wydajności produkcji poprzez jej automatyzację i zwiększanie wartości eksportu w przeliczeniu na zatrudnionego. Wzrost nakładów inwestycyjnych powinien być zatem kluczowym czynnikiem, który umożliwi spółkom dalszą ekspansję zagraniczną.
Do zarobienia,
Karol Badowski
Materiały DNA Rynków, w szczególności aktualizacje Strategii DNA Rynków, Analizy spółek oraz Analizy sektorów są jedynie materiałem informacyjno-edukacyjnym dla użytku odbiorcy. Materiał ten nie powinien być w szczególności rozumiany jako rekomendacja inwestycyjna w rozumieniu przepisów „Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) nr 2016/958 z dnia 9 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących środków technicznych do celów obiektywnej prezentacji rekomendacji inwestycyjnych lub innych informacji rekomendujących lub sugerujących strategię inwestycyjną oraz ujawniania interesów partykularnych lub wskazań konfliktów interesów”. Skorzystanie z materiału jako podstawy lub przesłanki do podjęcia decyzji inwestycyjnej następuje wyłącznie na ryzyko osoby, która taką decyzję podejmuje. Autorzy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za takie decyzje inwestycyjne. Wszystkie opinie i prognozy przedstawione w tym opracowaniu są wyrazem najlepszej wiedzy i osobistych poglądów autora na moment publikacji i mogą ulec zmianie w późniejszym okresie.
Przeczytaj również:
Autor tekstu
